Mùa Xuân năm nay, Nhà thơ, Nhạc sĩ Nguyễn Trọng Tạo đã ra đi bốn năm rồi. Bốn năm, bốn mươi năm – hay cả ngàn năm sau, thơ ca của ông vẫn đọng lại và luôn là nguồn cảm xúc trong lòng công chúng.
Tôi đọc thơ và nghe nhạc của Nguyễn Trọng Tạo từ thời còn rất trẻ. Nhưng mãi đến khi cần tìm tác giả bài thơ Tổ quốc và biên giới tôi mới gặp được ông. Đây là một kỷ niệm rất đẹp và đã nằm sâu trong ký ức của tôi.
Năm 2009, kỷ niệm 50 năm Ngày truyền thống BĐBP, lúc đó tôi đã giữ chức Tổng biên tập báo Biên Phòng gần 9 năm. Triển khai kế hoạch kỷ niệm 50 năm Ngày Truyền thống BĐBP, báo Biên phòng được giao nhiều nhiệm vụ, trong đó có việc in một tập thơ chủ đề về biên phòng, biên giới. Tôi rất thích bài thơ Tổ quốc và biên giới của Nguyễn Trọng Tạo. Nhưng khi bộ phận được giao sưu tầm, biên tập thơ trình tập thơ chuẩn bị in thì không có bài thơ này. Tôi yêu cầu bộ phận biên tập của bài thơ nói trên vào tập thơ. Nhưng sau đó anh chị em làm nhiệm vụ sưu tầm đều nói không tìm thấy.
Bài thơ trên của Nguyễn Trọng Tạo sáng tác vào tháng 01/1978. Trong bối cảnh xung đột, chiến tranh biên giới phía nam đang diễn ra rất quyết liệt. Quân và dân biên giới đang chiến đấu ngăn chặn các cuộc tấn công của Khơ me đỏ sâu vào lãnh thổ nước ta, đồng thời chuẩn bị hành động trước họa diệt chủng của Pol pot. Bài thơ được đăng trên một tờ báo nào tôi cũng không còn nhỏ. Năm đó tôi dường như đã thuộc bài thơ này. Khi bộ phận sưu tầm không tìm được nguyên bản bài thơ, tôi đã cố nhớ lại và viết ra, sau đó tôi tìm gặp Nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo để hỏi lại anh. Tôi và Nguyễn Trọng Tạo gặp nhau ở một quán rượu. Tôi đặt vấn đề xin anh bài thơ Tổ quốc và biên giới. Anh ngồi im một lúc rồi nói, nếu bảo đã đăng thì còn, nhưng giờ đi tìm ngay là không thể. Sau đó tôi đọc lại cho anh nghe bài thơ nói trên. Rồi anh và tôi có nhớ lại những câu tôi còn sót và những câu tôi nhớ sai. Chia tay anh, tôi đã hoàn thành việc sưu tầm bài thơ mà tôi thích.Hôm nay, nhờ ông Facebook mà tôi lại có dịp dọc lại bài Tổ quốc và biên giới của Nguyễn Trọng Tạo:
Ấy thế mà tôi đã đi
Dọc đường viền quanh quanh trên bản đồ Tổ Quốc
Cái đường viền li ti dấu chân người thương nước
Thức qua ngày, thức qua đêm Móng Cái, Lai Châu, Cha Lo, Hà Tiên
Bao địa danh nghe rưng nước mắt!
Những vùng đất đai… đất đai xa khuất
Như cuối chân trời, như bị lãng quên
Nhện vẫn chăng tơ nhắc nghề dệt vải
Gặp mẹ Âu Cơ quanh bập bùng đống lửa
Quanh bao nòng súng chạm sao xanh
Những vùng rừng hoa ban, hoa ban
Hoa ban trắng vô tư, ngây dại
Cô gái Tày mời tôi nhấp rượu
Đàn tỉnh, tay người, là nguy trang…
Những đêm trăng mờ ảo cây rừng
Cây rừng cháy, cây rừng đâm lộc
Tên bạn học ngày nào tôi bỗng gặp
Trên tấm bia dựng vội cuối Trường Sơn
Tiếng đàn ta-lư chạm giọt sương rừng
Tiếng hát Đam San rì rầm gió núi
Tiếng chiêng trống và tiếng gầm đại bác
Vọng âm thầm qua mỗi bước chân tôi…
Ấy thế mà tôi đã đi
Bước núi chập chùng
Để đến đồng bằng thênh thang bước gió
Vượt sóng Cửu Long thuyền nan, thuyền gỗ
Những chiếc thuyền chở đạn ngày nào
Giờ tì tay vào khẩu súng mang theo
Gió thổi… trời xanh… biên giới…
Tổ quốc tôi – trái tim Hà Nội
Dồn máu nuôi biển xanh hàng trăm hải lý
Dồn máu nuôi những hòn đảo xa vời
Những hòn đảo theo thuỷ triều chìm nổi
Vẫn thuỷ chung tình Mẹ với Con yêu…
Tổ quốc tôi – trái tim Hà Nội
Dồn máu lên biên giới xa xôi
Dồn máu lên mỗi bước chân tôi
Dọc đường viền quanh quanh trên bản đồ
Tổ Quốc Máu vẫn đỏ không thể nào khác được
Da lính xạm sốt rừng – máu vẫn đỏ mà thôi!
Tổ Quốc tôi! Tổ Quốc tôi ơi
Ở biên giới Người giàu có nhất
Ở biên giới Người gần gũi nhất
Ở biên giới Người sâu lắng nhất
Khi máu người râm ran mỗi bước chân tôi
Khi tình yêu Người thắp sáng sao xanh
Trên mũi súng trái tim người đứng gác
NGUYỄN HOÀ VẪN
ft6esn