Ngày 01 tháng 12 năm 2016, tại phiên họp Ủy ban Liên Chính phủ về bảo vệ Di sản Văn hóa phi vật thể lần thứ 11 của UNESCO diễn ra tại thành phố Addis Ababa, nước Cộng hòa Dân chủ Liên bang Ethiopia. Di sản “Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt” đã chính thức được UNESCO ghi danh vào Danh sách DI SẢN PHI VẬT THỂ ĐẠI DIỆN CỦA NHÂN LOẠI.
Sau 5 năm được Tổ chức UNESCO ghi danh và được Chính phủ Việt Nam triển khai nhiều Chương trình hành động quốc gia bảo vệ và phát huy giá trị, nhận thức của các cấp chính quyền và nhân dân các địa phương trong cả nước về Di sản văn hóa phi vật thể “Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt” đã được nâng lên; vị trí, vai trò của Di sản trong đời sống văn hóa, xã hội được người dân ý thức đầy đủ hơn; sức lan tỏa mạnh mẽ hơn.
Sau nhiều hội nghị hội thảo được tổ chức tại các địa phương, ngày 07 tháng 12 năm 2022, tại Hưng yên, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch đã phối hợp với tỉnh Hưng Yên tổ chức hội nghị, hội thảo nhằm đánh giá tổng thể công tác quản lý Nhà nước trong việc bảo vệ và phát huy giá trị Di sản văn hóa phi vật thể “Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt”; qua đó đánh giá hiệu quả thực hiện chương trình hành động Quốc gia bảo vệ và phát huy giá trị Di sản (giai đoạn 2017 – 2022) tại các tỉnh, thành phố có Di sản và trong cộng đồng thực hành Di sản. Đồng thời, nâng cao năng lực cán bộ, quản lý hiệu quả đối với các Di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO ghi danh nói chung cũng như thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt nói riêng. Từ đó đề xuất phương hướng, nhiệm vụ, kế hoạch triển khai Chương trình hành động Quốc gia bảo vệ và phát huy giá trị Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt theo cam kết tại hồ sơ đề cử với UNESCO (giai đoạn 2023 – 2028). Nhiều báo cáo khoa học nghiên cứu chuyên sâu theo từng chuyên để được các chuyên gia đánh giá cao.
Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ là một hình thức thờ cúng người Mẹ hóa thân ở các miền Trời, Sông Nước, Rừng Núi, được hình thành trên nền tảng của tín ngưỡng thờ Nữ Thần hay còn gọi là Thánh Mẫu. Đó là những nhân vật lịch sử hoặc huyền thoại đã từng xả thân cứu Nước, cứu Dân, hồn thiêng bất tử, hóa Thánh, được người dân lập đền thờ và tổ chức các nghi lễ thờ cúng. Một trong những vị Thánh tiêu biểu trong số đó là Thánh Mẫu Liễu Hạnh.
Theo thư tịch huyền thoại, Liễu Hạnh là Tiên nữ giáng trần làm Người, rồi quy y Phật giáo, được tôn vinh là “Mẫu Nghi thiên hạ”. Đây là một trong bốn vị Thánh bất tử của người Việt. Từ thế kỷ XVI, tín ngưỡng thờ Thánh mẫu Liễu Hạnh đã trở thành một sinh hoạt văn hóa có ảnh hưởng sâu rộng trong đời sống xã hội và tâm thức của người dân Việt Nam.
Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt phân bố ở nhiều vùng miền, địa phương khác nhau trong cả nước. Tỉnh Nam Định được coi là Trung tâm thờ Thánh mẫu Liễu Hạnh với gần 400 nơi thờ cúng mà tiêu biểu là Phủ Dây. Phủ Nấp. Tại đây còn lưu giữ rất nhiều sự tích giáng thế của Bà. Chủ thể của thực hành tín ngưỡng là thủ nhang, thầy cúng, hầu đồng, cung văn, con nhang đệ tử cùng với các cư dân có chung một niềm tin quyền năng, sức mạnh tâm linh, sự bảo trợ, chở che của Thánh Mẫu. Họ gắn bó với nhau thành bản hội, thắp hương, lên đồng tại các phủ, đền.
Sự ghi nhận của xã hội đối với di sản Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt, Nhà nước đã tôn vinh sự đóng góp của nghệ nhân bằng hình thức phong tặng các danh hiệu “Nghệ nhân nhân dân”, “Nghệ nhân ưu tú. Qua 13 đợt xét, đã có 06 Nghệ nhân nhân dân; 79 Nghệ nhân ưu tú, được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu.
Thực hành tín ngưỡng Thờ Mẫu Tam phủ của người Việt thể hiện truyền thống yêu nước, uống nước nhớ nguồn, là thể hiện ý thức cội nguồn dân tộc, giáo dục thế hệ trẻ về tinh thần yêu nước. Thờ Mẫu Tam phủ của người Việt là Tín ngưỡng có tinh thần cởi mở, nên mọi người, không phân biệt xu hướng chính trị, tôn giáo, đảng phải, tuổi tác, giới tính, nghề nghiệp, đều có thể tham gia. Ngoài việc tôn thờ các vị Thánh Mẫu, tín ngưỡng “Thực hành thờ Thánh Mẫu” còn tôn thờ các vị Thánh bản địa (như Mẫu Thượng ngàn, các vị Quan, các Chầu, các Cô), tôn trọng và tiếp nhận các vị Thần, các yếu tố văn hóa khác của các dân tộc thiểu số về như trang phục, các điệu xá thượng, các điệu hát văn… thể hiện sự giao lưu văn hóa, mối quan hệ bình đẳng, gắn bó mật thiết giữa các dân tộc trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam.
Để Di sản ngày càng bảo tồn và phát huy được hiệu quả, nội dung của Chương trình hành động quốc gia bảo vệ Di sản Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ đã được Việt Nam cam kết với UNESCO, các báo cáo khoa học đề xuất nhiều giải pháp, nhằm tiếp tục hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật quy định, hướng dẫn hoạt động quản lý, thực hành Di sản văn hóa phi vật thể Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ, giải quyết những khó khăn, vướng mắc trong công tác quản lý, tôn tạo, trùng tu, sửa chữa, nâng cấp.
Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt là tăng cường quảng bá, hoạt động công tác tuyên truyền, phổ biến kiến thức về thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu nói chung và hầu đồng nói riêng để cộng đồng tham gia một cách đúng đắn, có văn hóa, hiểu biết khoa học về Di sản. Qua đó phát huy và bảo tồn các Di sản một cách nghiêm túc, tuân thủ Luật Di sản văn hóa và Công ước 2003 của UNESCO về bảo vệ Di sản văn hóa phi vật thể.
THEO BÁO NGƯỜI ĐƯA TIN
