Quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và Tiệp khắc trước đây, CH Séc ngày nay, được thiết lập ngày 02/02/1950. Trải qua hơn 70 năm, quan hệ hữu nghị và hợp tác nhiều mặt giữa hai nước, hai dân tộc không ngừng được vun đắp, củng cố, phát triển, trên cơ sở tôn trọng, hiểu biết, tin cậy lẫn nhau và cùng có lợi.
Về chính trị
Việc tăng cường chiến lược lòng tin luôn được coi trọng và ưu tiên hàng đầu trong chính sách đối ngoại của cả hai nước. Đây là nền tảng vững chắc để cùng cố sự tin cậy, hiểu biết lẫn nhau và là động lực quan trọng thúc đẩy quan hệ hợp tác Việt Nam – CH Séc phát triển cả bề rộng, lẫn chiều sâu. Các nhà lãnh đạo hai nước luôn bày tỏ và khẳng định rõ quan điểm, thái độ nhất quán, trước sau như một về quan hệ hợp tác Việt Nam – CH Séc. Theo đó, CH Séc là một đối tác chính trị và kinh tế truyền thống của Việt Nam và Châu Á. Ngược lại, Việt Nam là đối tác quan hệ truyền thống và hợp tác toàn điện của CH Séc; là đối tác quan trọng của Liên minh Châu Âu (EU).
Trong chuyến thăm chính thức Việt Nam cấp nhà nước từ ngày 06 đến ngày 08/06/2017, Tổng thống Milos Zeman đã tiếp tục tái khẳng định sự quan tâm mạnh mẽ của CH Séc trong việc thúc đẩy quan hệ hữu nghị, hợp tác và cùng có lợi với Việt Nam. Chủ tịch nước Trần Đại Quang tái khẳng định: Việt Nam luôn coi trọng phát triển quan hệ hữu nghị và hợp tác nhiều mặt với các nước bạn truyền thống ở khu vực Trung Âu, đặc biệt là CH Séc; Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc thăm chính thức CH Séc từ ngày 16 đến ngày 18/4/2019 cũng khẳng định lại điều đó. Tháng 8 năm 2022 Thủ tướng hai nước điện đàm xác định rõ phương hướng hợp tác cụ thể trong các lĩnh vực có tiềm năng và thế mạnh như kinh tế, thương mại, đầu tư, triển khai hiệu quả hiệp định EVFTA… đồng thời thống nhất nhận thức, chỉ đạo và hành động của mỗi nước vì lợi ích chung của Việt Nam và CH Séc. Đáng chú ý, trong chuyến thăm chính thức Việt Nam từ 20 đến 22/4/2023 của Thủ tướng CH Séc Petr Fiala, lãnh đạo hai nước đã tái khẳng định sự coi trọng và mong muốn tăng cường quan hệ song phương. Việc duy trì và tăng cường tiếp xúc, đối thoại chính trị theo hình thức trực tiếp và trực tuyến ở cấp cao cũng như trao đổi đoàn giữa các Bộ, Ngành được xác định là cần thiết và thực hiện thường ký.
Hai nước luôn phối hợp chặt chẽ và có hiệu quả tại các diễn đàn đa phương quốc tế và khu vực. Trong đó, CH Séc ủng hộ Việt Nam ứng cử vào vị trí Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2020 – 2021, đồng thời ủng hộ việc ký Hiệp định thương mại tự do Việt Nam – EU (EVFTA), Hiệp định Bảo hộ đầu tư Việt Nam – EU (EVIPA) và là một trong những quốc gia thành viên EU đầu tiên phê chuẩn hai Hiệp định này.
Về quan hệ hợp tác kinh tế – thương mại và đầu tư
Trong những năm qua, hai nước đã ký kết 14 hiệp định hợp tác trên tất cả các lĩnh vực, như Hiệp định liên Chính phủ về tương hỗ của công dân hai nước, Hiệp định về thương mại, Hiệp định về thanh toán và trả nợ song phương, Hiệp định về khuyến khích và bảo hộ đầu tư, Hiệp định về vận chuyển hàng không: Hiệp định về tránh đánh thuế trùng, Hiệp định về hợp tác kinh tế…..
Nếu những năm 2010, CH Séc và Việt Nam coi nhau là thị trường chiến lược với mục tiêu đạt 1 tỷ USD thương mại song phương tương lai gần thì thương mại giữa hai nước những năm gần đây đã tăng trưởng, tuy còn khiêm tốn so với tiềm năng và lợi thế. Kim ngạch thương mại hai chiều năm 2022 đạt 848 triệu USD (tăng 15% so với năm 2021). Việt Nam xuất khẩu sang CH Séc chủ yếu là các mặt hàng nông sản và hàng tiêu dùng như: cà phê, hạt tiêu, hoa quả tươi – khô, lạc, chè, gạo, cao su, hải sản, giày dép, hàng dệt may, hàng thủ công mỹ nghệ, linh kiện vi tính… Việt Nam nhập khẩu từ CH Séc: hàng điện tử, máy móc, hóa chất, hàng may mặc, sợi dệt vải, hàng da, máy móc thiết bị, sữa và các sản phẩm từ sữa, dược phẩm, các sản phẩm cơ khí, chất dẻo, sản phẩm thủy tinh… CH Séc coi Việt Nam là một trong những đối tác ưu tiên về hợp tác kinh tế ngoài EU.
Sau khi CH Séc gia nhập EU, hai bên đã thành lập mới Ủy ban liên Chính phủ về hợp tác kinh tế dựa trên Hiệp định Hợp tác kinh tế ký năm 2006. Năm 2022 hai bên đã hợp khóa 7 Ủy ban liên Chính phủ tại Praha, CH Séc. Tại khóa họp này, CH Séc đã bày tỏ mong muốn được trở thành đối tác toàn diện hoặc đối tác chiến lược của Việt Nam trong lĩnh vực kinh tế (được ghi vào Biên bản khóa họp).
Về đầu tư, CH Séc có 41 dự án FDI tại Việt Nam với tổng số vốn 92 triệu USD, tập trung chủ yếu trong ngành chế biến, chế tạo, khai khoáng. Các lĩnh vực hợp tác đầu tư có thế mạnh của CH Séc là năng lượng, đầu máy – toa xe lửa, xe buýt, tàu điện, máy nông nghiệp, thiết bị tưới tiêu, công nghệ chế biến sau thu hoạch, nuôi trồng thủy sản…..
Về hợp tác phát triển
CH Séc là nước Đông Âu đầu tiên cấp ODA cho Việt Nam, tổng cộng khoảng 20 triệu USD. Năm 1994 cấp 14 triệu USD hỗ trợ đào tạo và việc làm cho người lao động Việt Nam ở CH Séc về nước, năm 1995 và 2008 cấp 2,8 triệu USD để xây dựng và hiện đại hóa Trung tâm chỉnh hình cho trẻ em tàn tật ở Bắc Thái, trợ giúp hiện đại hóa Bệnh viện Việt-Tiệp tại Hải Phòng (1.4 triệu USD), Trung tâm đào tạo kỹ thuật giày da ở Hải Phòng (700.000 USD). Năm 2003, Chính phủ CH Séc viện trợ không hoàn lại cho Việt Nam 700.000 USD để thực hiện dự án chế biến phân vi sinh tại Hải Dương. Ngoài ra, CH Séc hỗ trợ 500.000 USD khắc phục hậu quả chất độc da cam/dioxin ở Việt Nam thực hiện từ 2012 – 2014, dự án Năng lượng bền vững cấp địa phương ở Thừa Thiên – Huế, trị giá 500.000 USD, đã kết thúc năm 2013… Hai bên thỏa thuận tăng cường hơn nữa hợp tác trong các lĩnh vực nông nghiệp, khoa học – công nghệ, môi trường, ứng phó biến đổi khí hậu, năng lượng, giáo dục – đào tạo, phát triển nguồn nhân lực trong kỷ nguyên số, văn hỏa, du lịch, tư pháp và pháp luật…
Hợp tác về giáo dục – đào tạo
Hiện nay, một số trường đại học của Việt Nam đã liên kết đào tạo với các trường đại học CH Séc như: Đại học Bách Khoa Hà Nội liên kết đào tạo với Trường Đại học Tổng hợp Kỹ thuật Liberec, Học viện Nông nghiệp Việt Nam liên kết với Đại học Nông nghiệp nhiệt đới Praha: Đại học Kỹ thuật Ostrava ký kết văn kiện hợp tác với Đại học Tôn Đức Thắng. Hai bên đang đàm phán ký mới Thỏa thuận hợp tác về giáo dục cho giai đoạn mới.
Hợp tác trong lĩnh vực lao động
Trong bối cảnh thiếu hụt nguồn lao động, CH Séc có nhu cầu tiếp nhận lao động Việt Nam được đào tạo về chuyên môn và tiếng Séc, nhất là trong lĩnh vực y tế. CH Séc đã thành lập một số cơ sở đào tạo nghề, hỗ trợ nâng cao tay nghề cho lao động Việt Nam về các lĩnh vực như cơ khí, công nghiệp ô tô để bổ sung một lực lượng lao động lành nghề cung cấp cho các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh tại CH Séc.
Quan hệ truyền thống hữu nghị và hợp tác nhiều mặt giữa Việt Nam và CH Séc đã, đang và sẽ tiếp tục được Lãnh đạo và Nhân dân hai nước duy trì, củng cố và nâng tầm cao mới. Đây là tài sản quý giá và là một trong những động lực quan trọng để thúc đẩy phát triển tích cực trong quan hệ song phương nhằm mang lại những lợi ích to lớn, thiết thực cho mỗi nước.
ĐINH KHIỂN – Nguyên cán bộ Bộ Ngoại giao
